✨Lăng Nguyễn Đình Chiểu

Lăng Nguyễn Đình Chiểu là nơi an táng và thờ nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu, cùng với vợ ông là bà Lê Thị Điền và con gái là nữ sĩ Sương Nguyệt Anh. Khu di tích hiện thuộc ấp 3, xã An Đức, huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre, được Thủ tướng Chính phủ Việt Nam xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt vào cuối năm 2016.

Nguyễn Đình Chiểu tại Ba Tri

Năm 1862, sau khi triều đình Huế ký Hòa ước Nhâm Tuất nhượng hẳn ba tỉnh miền Đông Nam Kỳ là Biên Hòa, Gia Định và Định Tường cho Pháp, Nguyễn Đình Chiểu đã đưa gia đình rời Cần Giuộc xuống Ba Tri (bấy giờ thuộc tỉnh Vĩnh Long). Vùng đất Ba Tri khi đó được xem là nơi xa xôi, còn nhiều rừng rậm hoang vu, dân cư còn thưa thớt. Ông cất được một ngôi nhà lá tại làng An Bình Đông (nay thuộc thị trấn Ba Tri). Giai đoạn này, Nguyễn Đình Chiểu sáng tác nhiều bài thơ điếu khi hay tin những người quen, bạn bè như ra đi như khi Trương Định hy sinh (1864), Phan Thanh Giản uống thuốc độc tự tử (1867), thủ lĩnh khởi nghĩa Phan Ngọc Tòng hy sinh (1868). Hai tác phẩm Văn tế nghĩa sĩ trận vong Lục tỉnh và Ngư Tiều y thuật vấn đáp cũng được ông sáng tác trong thời kỳ này.

Lịch sử khu lăng mộ

phải|nhỏ|Phần mộ Nguyễn Đình Chiểu và bà Lê Thị Điền vào năm 2008 Khu lăng mộ Nguyễn Đình Chiểu ban đầu thuộc làng An Bình Đông, tổng Bảo An. Về sau, làng An Bình Đông sáp nhập với làng Vĩnh Đức Tây kế cận thành làng (sau đổi thành xã) An Đức nên ngày nay khu lăng thuộc địa bàn xã An Đức, gần thị trấn Ba Tri. Nơi đây vốn là đất của người học trò thân tín của Nguyễn Đình Chiểu là ông Nhứt Xược, cũng là phần đất là do đích thân nhà thơ chọn trước khi qua đời.

Ngày 27 tháng 4 năm 1990, Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) quyết định công nhận khu lăng mộ là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia. Từ năm 2000 đến năm 2002, khu di tích được mở rộng, xây dựng thêm các công trình đền thờ mới và nhà bia. Phần mộ Nguyễn Đình Chiểu và bà Lê Thị Điền được tôn tạo năm 1958, nằm trên một nền cao và được dựng chung một tấm bia mộ bằng xi măng ở chính giữa phía trên đầu.

phải|nhỏ|Mộ nữ sĩ Sương Nguyệt Anh vào năm 2009 Mộ nữ sĩ Sương Nguyệt Anh nằm riêng lẻ bên cạnh mộ ông bà, trên bia mộ đề dòng chữ: "Nữ sĩ Sương Nguyệt Anh, nhũ danh Nguyễn Ngọc Khuê, hưởng thọ 58 tuổi, từ trần ngày 12 tháng 12 năm Tân Dậu 1922" cùng hai câu thơ: "Lọng sườn dẫu rách còn kêu lọng/Ô bịt vàng ròng cũng tiếng ô". Mặt sau của bia có khắc bài thơ "Khóc cô mẫu" do bà Nguyễn Thoại Long, con gái ông Nguyễn Đình Chiêm (gọi Sương Nguyệt Anh bằng cô), sáng tác, nội dung như sau:

Tuy nhiên, về sau do quét vôi nên bài thơ đã bị che lấp. Theo bà Âu Dương Thị Yến (cháu nội bà Nguyễn Thoại Long) thì câu đầu và câu cuối của bài thơ này phải đổi vị trí cho nhau mới chính xác. Ông Vũ Hồng Thanh, thành viên thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Bến Tre, đã nhận định đây là bài thơ khá hay, dù có hoán đổi câu đầu và câu cuối vẫn phù hợp.

Đền thờ mới

phải|nhỏ|Tượng Nguyễn Đình Chiểu trong đền thờ mới vào năm 2008 Đền thờ mới được xây dựng trong các năm 2000–2002 theo mẫu kiến trúc trùng thiềm điệp ốc. Đền cao 21 m, dựng bằng bê tông cốt thép, mái dán ngói âm dương màu xanh. Các cửa ra vào được đắp nổi một số hoa văn cách điệu như: hoa sen, cuốn thư, ngòi bút, hoa lá... còn trên trần thì đắp nổi hoa văn trống đồng. Đền thờ này có hai tầng, tầng dưới trưng bày hình ảnh các lãnh đạo, người dân, du khách đến viếng còn tầng trên là nơi đặt tượng Nguyễn Đình Chiểu bằng đồng cao 1,6 m, nặng 1,2 tấn. Bốn cột trụ có bốn liễn áp cột bằng gỗ chạm trổ hoa văn tinh xảo, trong đó cũng có hai câu thơ trong Dương Từ – Hà Mậu tương tự như ở đền thờ cũ. Ngoài ra còn có câu đối của ông Nguyễn Văn Châu, một người dân Bến Tre ca tụng ông: "Nhân nghĩa sáng ngời vầng nhật nguyệt/Văn chương tỏ rạng ánh sao Khuê". Hai bên tượng nhà thơ là hai mảng phù điêu, trong đó phù điêu bên trái miêu tả hình ảnh ông đọc bài văn tế Lục tỉnh sĩ dân trận vong tại chợ Đập, còn phù điêu bên phải tả hình ảnh trận đánh đầu tiên mà người giáo làng Phan Ngọc Tòng lãnh đạo khởi nghĩa với vũ khí thô sơ tại Giồng Gạch khi người Pháp chiếm Ba Tri vào đêm 17 tháng 11 năm 1868.