✨Cuộc nổi loạn của An Hóa vương

Cuộc nổi loạn của An Hóa vương (Hán Việt: An Hóa vương chi loạn, chữ Hán: 安化王之乱), còn gọi An Hóa vương phản loạn, là cuộc nổi dậy chống lại triều đình nhà Minh diễn ra từ ngày 12 đến ngày 30 tháng 5 năm 1510, và là cuộc nổi dậy đầu tiên trong số hai cuộc khởi nghĩa do các thành viên Hoàng thất cầm đầu chống lại triều đình Chính Đức, theo sau là cuộc nổi loạn của Ninh vương Thần Hào năm 1519 - 1521.

Bối cảnh

thumb|right|Chân dung Hoàng đế Chính Đức.

Minh Hiếu Tông Hoằng Trị năm thứ 5 (1492), Quận vương An Hóa là Chu Trật Thông qua đời, cháu đích tôn là Chu Chí Phiên được phong làm Vương Trưởng tôn, dự bị kế thừa Vương vị. Năm 1502, Chí Phiên chính thức được phong làm Quận vương. Từ khi lên tập tước, Chu Chí Phiên chiêu mộ những kẻ bất mãn về phe mình, như Chỉ huy Chu Ngang, Thiên hộ Hà Cẩm, Đinh Quảng, Học sinh Tôn Cảnh Văn, Mạnh Bân, Sử Liên...

Năm 1505, Hoằng Trị Đế mất, thái tử Chu Hậu Chiếu kế vị, tức Minh Vũ Tông Chính Đức Đế. Hoạn quan Lưu Cẩn được Vũ Tông tin tưởng đã đoạt lấy thực quyền triều cương, đề ra một loạt các thứ thuế mới nói là để tăng thu nhập cho quốc khố, nhưng phần lớn là bỏ vào túi riêng. Tháng 3 năm Chính Đức thứ 5 (1510), các đại thần đứng đầu là Đại lý thiếu khanh Chu Đông được phái đến Ninh Hạ đo đạc ruộng đất để thực hiện mưu đồ của Lưu Cẩn. Chu Đông do muốn nịnh bợ Lưu Cẩn nên lấy thuế của 50 mẫu tính theo 1 khoảnh mà thu thuế. Các binh sĩ ở Ninh Hạ oán giận về chuyện lạm thu thuế này. Tuần phủ Đô ngự sử An Duy Học là kẻ háo sắc, từng bày trò làm nhục thê tử của rất nhiều tướng sĩ dưới quyền, tướng sĩ hận đến xương cốt; lại đến vụ lạm thu thuế này khiến tình hình thêm rắc rối. Chu Chí Phiên nhân cơ hội này, muốn thuyết phục các tướng sĩ bất mãn cùng nhau tạo phản, lệnh Tôn Cảnh Văn mở tiệc rượu rồi nhân lúc họ đang say mà nói khích, các tướng đều nguyện ý đi theo Chu Chí Phiên. Sau đó, Chu Chí Phiên lén kết giao với thủ tướng Lỗ thành là bọn Thiên hộ Từ Khâm (có thuyết cho là Trương Khâm). Giữa lúc đó ở biên cương có sự, Tham tướng Cừu Việt, Phó Tổng binh Dương Anh, Tổng binh Quan Khương Hán tuyển 60 người lính làm nha binh, lệnh cho Chu Ngang thống lĩnh, Chu Ngang bí mật định ước với Hà Cẩm và Đinh Quang hợp mưu, nhân lúc An Hóa vương mở tiệc thừa lúc giết chết bọn quan viên Chu Đông, đoạt phù ấn, truyền hịch khởi binh. Chu Chí Phiên nghe xong cả mừng.

Diễn biến

Đêm ngày 12 tháng 5 năm 1510, Chu Chí Phiên viết thư mời các quan viên tới dự tiệc yến. Chu Đông, An Duy Học xưng bệnh không tới. Khi tiệc rượu đang nửa chừng, Hà Cẩm, Chu Ngang đem nha binh vào nội, giết Thái giám Lý Tăng, Thiếu giám Đặng Quảng; Khương Hán tỏ ra bất khuất, nhục mạ quân nổi dậy, đều bị sát. Sau đó Chu Chí Phiên chính thức nổi loạn. Trước cái chết của An Duy Học, Đô chỉ huy Thiêm sự Dương Trung biết mình cũng không thoát được, bèn mắng chửi Đinh Quảng, rồi cũng bị giết luôn. Đồng liêu Dương Trung là Lý Duệ nghe tin có biến, đem người ngựa đến phủ An Hóa vương, phủ môn đã đóng chặt. Lý Duệ vẫn ở trước cửa chửi bới, nên bị giết. Bách hộ Trương Khâm không chịu theo phe loạn Đảng, chạy đến Lôi Phúc bảo, loạn quân cũng đuổi theo hạ sát. Hầu Khải Trung thì bị nhốt vào ngục thất. Cừu Việt lúc đó đang ở trại Ngọc Tuyền ở phía ngoài thành, nghe tin đã muốn bỏ trốn, nhưng vì vợ con còn ở trong thành Ninh Hạ, chỉ còn cách dẫn quân vào thành, cởi bỏ áo giáp mà đầu hàng. Chu Chí Phiên đoạt quyền quản lý các cánh quân, mở kho tàng khao thưởng tướng sĩ. Chu Chí Phiên lấy Hà Cẩm làm Thảo tặc Đại tướng quân; Chu Ngang, Đinh Quảng làm Tả, Hữu phó tướng quân, Tôn Cảnh Văn vi Tiền phong, Từ Khâm làm Tiền phong tướng, Ngụy Trấn, Dương Thái và 5 người nữa làm Tổng binh đô hộ, Chu Hà và 10 người khác làm Tổng quản. Lạu sai Tôn Cảnh Văn viết hịch văn, mệnh lệnh, sao ra hơn trăm bản, kể các tội trạng của Lưu Cẩn, truyền ra các trấn, xưng là khởi binh để thanh lọc triều đình, loại trừ gian thần Lưu Cẩn.

Người trấn giữ tây lộ Ninh Hạ là Tham tướng Phùng Trinh và Đồng trấn thủ doanh Quảng Vũ là Chỉ huy Thiêm sự Tôn Long cáo biên lên trên. Tổng binh Thiểm Tây Tào Hùng nghe tin biến động, suất binh dọc theo đường sông Hoàng Hà đến đánh, phái Chỉ huy sứ Hoàng Chánh đem 3000 quân đánh vào Hạ châu, trấn thủ Linh châu; và dùng lời lẽ để yên dụ dân chúng. Rồi phát hịch văn yêu cầu Dương Anh đốc quân Linh châu phòng thủ dọc theo bờ sông Hoàng Hà. Quân trấn sợ quyền của Lưu Cẩn, không dám đem việc này báo lên triều đình.

Trong lúc Chu Chí Phiên khởi loạn, cả Quan Trung đại chấn, trong ngoài đều lo sợ. Trong triều Lưu Cẩn tìm cách che giấu hịch văn kể tội mình không cho Chính Đức biết, tìm cách hãm hại những người tấu việc về hịch văn, xử tử hoặc lưu đày. Lưu Cẩn lại giả chiếu đổi cho tâm phúc là Thị lang bộ Hộ Trần Chấn làm Thị lang bộ Binh kiêm Thiêm đô ngự sử, tạm hành tổng chế sự, thảo phạt Chu Chí Phiên. Lúc đó quân sĩ tiến cử Hữu đô ngự sử Dương Nhất Thanh làm Đề đốc quân vụ. Lưu Cẩn mong muốn Dương Nhất Thanh phải đàn áp nhanh loạn quân, rồi giết chết bọn người kia để diệt họa miệng, đến khi chuyện ông ta đã hàng giặc, triều thần định thu hồi sắc thu. Đại học sĩ Dương Đình Hòa cho rằng Cừu Việt chỉ là bị ép bức chứ chưa hẳn thực có ý phản, nên đề nghị không truy hồi sắc thư.

Trận chiến quy mô đầu tiên diễn ra ngày 21 tháng 5, ở sông Hoàng Hà. Quân khởi nghĩa chiến bại, quan quân thu được thuyền chiến và vũ khí. Sau Khánh vương thỉnh cầu khôi phục bổng lộc, nhưng không được chuẩn tấu, nhưng cũng được khôi phục một phần đãi ngộ. Đến năm Gia Tĩnh thứ 3 (1524) ông ta lại bị hặc tội, đoạt đi phong hiệu phế làm thứ nhân... Chu Chí Phiên cùng gia quyến 18 người bị giải về kinh sư làm lễ hiến phù, Dương Nhất Thanh đề nghị xét tội phản quốc, đề nghị xử chết. Có hơn 1000 người bị tù cấm ở Linh châu, Dương Nhất Thanh thả hơn 100 trong số đó, và được triều đình cho giữ chức ở ngay đất Thiểm. Hà Cẩm cùng hơn 100 người loạn Đảng bị đưa đến cửa Đông Hoa. Chính Đức rót rượu úy lạo Trương Vĩnh. Dương Nhất Thanh có ý muốn trừ Lưu Cẩn, liền lôi kéo Trương Vĩnh về phía mình. Đến Bắc Kinh, Trương Vĩnh ngay trong đêm vào gặp Chính Đức, tố cáo Lưu Cẩn mưu phản, và đưa hịch kể tội Lưu Cẩn cho Chính Đức coi.

Ngày 16 tháng 9 năm 1510, Lưu Cẩn bị bắt, Lục khoa Cấp sự trung Tạ Nột, Thập tam đạo ngự sử Hạ Thái dâng sớ kể tội hành vi của Lưu Cẩn. Ngày 27 tháng 9, Lưu Cẩn bị lăng trì xử tử. Hà Cẩm, Đinh Quảng, Dương Thái, Từ Khâm, tổng cộng 11 người bị lăng trì xử tử. Về sau các con và em trai Chu Chí Phiên đều bị đoạt đi thân phận hoàng thất và bị giết. Cháu nội Chí Phiên là Chu Tỉ Tài bị giam cầm ở Cao Tường thuộc đất Phượng Dương. Hơn 35 hộ gia nhân của vương phủ bị bắt sung quân tất cả.