✨Trịnh Trang công
Trịnh Trang công (chữ Hán: 鄭莊公; 757 TCN – 701 TCN), tên thật là Cơ Ngụ Sinh (姬寤生), là vị vua thứ ba của nước Trịnh – chư hầu nhà Chu thời Xuân Thu trong lịch sử Trung Quốc. Ông trị vì từ năm 743 TCN đến năm 701 TCN, tổng 42 năm.
Trong lịch sử Trung Quốc, Trịnh Trang công đôi khi được liệt vào hàng Ngũ Bá, nổi danh với việc khiến nước Trịnh trở thành một tiểu bá đầu thời Xuân Thu. Ông khiến quốc lực nước Trịnh cường thịnh, lấn át Chu Bình vương, tiêu diệt thế lực của Chu Hoàn vương trong trận Nhu Cát (繻葛之战), thôn tính nước Đái, can thiệp nước Tống và nước Tề,... tạo nên tiền lệ chư hầu lấn át Thiên tử trong thời kì Đông Chu. Trong việc nội trị, ông nổi tiếng với việc mưu tính và diệt trừ người em Cung thúc Đoàn (共叔段), nổi tiếng với điển tích Trịnh bá khắc Đoàn vu Yển (鄭伯克段于鄢).
Trịnh Trang công được xem như vị quốc quân chư hầu đầu tiên có hành động lấn át Chu Thiên tử: lấn đất, cướp lúa, bắn bị thương thiên tử. Đối với việc Cung thúc Đoàn làm phản, kinh Xuân Thu coi đó là sự tàn nhẫn của ông: lẽ ra khi biết Cơ Đoàn có manh tâm, ông nên ngăn chặn từ đầu; nhưng Trịnh Trang công không dạy em, để cho dã tâm của Đoàn phát lộ mà tiêu diệt, không còn nghĩa anh em. Tuy vậy, Trịnh Vũ công vẫn phong Ngụ Sinh làm Thế tử.
Trước khi Trịnh Vũ công qua đời, Vũ Khương khẩn xin phế Ngụ Sinh, cho Cơ Đoàn thay ngôi Thế tử, nhưng Trịnh Vũ công không nghe mà vẫn bảo toàn ngôi vị cho Ngụ Sinh.
Năm 744 TCN, Trịnh Vũ công mất, Ngụ Sinh lên nối ngôi, tức là Trịnh Trang công. Ông cũng được Chu Bình vương cho thế tập chức khanh sĩ trong triều đình Đông Chu.
Diệt Thái Thúc Đoàn
Năm 743 TCN, sau khi Trịnh Trang công vừa lên ngôi, ông theo lời thỉnh cầu của mẹ, phong cho em Cơ Đoàn ở ấp Kinh. Đại phu Sái Trọng can ngăn nhưng Trịnh Trang công cho là ý của Vũ Khương nên phải tuân theo. Sái Trọng khuyên ông nên đề phòng trước bất trắc.
Cơ Đoàn thụ phong ấp Kinh, gọi là Kinh Thành Thái thúc (京城太叔) hay Thái thúc Đoàn (太叔段). Thái thúc Đoàn dần dà muốn phát triển thế lực, dụ ấp Tây Bỉ và ấp Bắc Bỉ về theo mình, sau đó lại dụ ấp Lẫm Duyên. Một số người lo ngại cho Trịnh Trang công, cảnh báo ông rằng Thái thúc Đoàn sẽ tạo phản. Trang công trấn an họ và tự đề phòng. Sau đó, Thái thúc Đoàn lại xây thành mới, tụ tập quân lính và vũ khí, muốn hẹn ngày đến đánh vào kinh đô. Mẹ ông là Vũ Khương ủng hộ Đoàn, muốn làm nội ứng.
Năm 722 TCN, Thái thúc Đoàn khởi binh đánh Trịnh Trang công. Vũ Khương làm nội ứng. Trịnh Trang công phòng bị trước, sai Tử Phong mang quân và 200 cỗ xe đánh Thái thúc Đoàn ở đất Kinh. Người đất Kinh thấy quân Trịnh đến bèn phản lại Đoàn. Đoàn bỏ chạy đến ấp Yển. Trịnh Trang công mang quân đánh ấp Yển. Tháng 5 năm đó, Thái thúc Đoàn bỏ chạy sang ấp Cung. Trịnh Trang công tấn công ấp Cung, Đoàn không chống nổi và tự vẫn.
Sự kiện này trở thành một điển tích, gọi là Trịnh bá diệt Đoàn tại Yển (鄭伯克段于鄢).
Phục hồi tình mẫu tử
Con Cung thúc Đoàn là Công Tôn Hoạt chạy sang Vệ cầu cứu Vệ Hoàn công. Vệ Hoàn công tin theo lời Công Tôn Hoạt, bèn mang quân đánh Trịnh, chiếm đất Lâm Diên. Trang công bèn mượn quân nhà Chu, cùng quân nước Quắc tiến sang nước Vệ, đánh thắng quân Vệ ở Nam Bỉ. Vệ Hoàn công phải phải xin cầu hòa, cùng nước Trịnh ăn thề.
Trịnh Trang công hận mẹ làm nội ứng cho Đoàn, có ý giết mình đoạt ngôi, nên đày Vũ Khương đến ấp Dĩnh và thề rằng chỉ gặp lại khi xuống suối vàng.
Đại phu Dĩnh Khảo Thúc can ngăn Trịnh Trang công, khuyên ông nên giữ hiếu đạo với mẹ. Trịnh Trang công ân hận, muốn đón Vũ Khương về. Theo kế của Dĩnh Khảo Thúc, ông đào hầm đất, đến chỗ có suối chảy, coi đó là suối vàng, rồi sai người rước Vũ Khương tới làm lễ gặp mặt. Hai mẹ con gặp nhau dưới hầm và phục hồi tình mẫu tử như trước.
Chiến tranh với chư hầu
Năm 722 TCN, Tống Mục công qua đời. Mục công không nhường ngôi cho con là công tử Phùng mà lập con Tống Tuyên công là Dữ Di, tức Tống Thương công. Tử Phùng trốn sang nước Trịnh, Trịnh Trang công giúp đỡ Tử Phùng cho nương nhờ.
Năm 719 TCN, Vệ Hoàn công bị em là Vệ Châu Dụ giết.
Năm 712 TCN, Trịnh Trang công hội với Lỗ Ẩn công ở đất Thời Lai bàn việc đánh nước Hứa. Tháng 7, ông cùng Tề Ly công tấn công nước Hứa, hạ được thành, lấy nước Hứa. Trong trận này, Công Tôn Át vì ghen công với Dĩnh Khảo Thúc nên đã bắn lén giết chết Khảo Thúc.
Sau đó Trang công mang quân đánh nhau với nước Tức, đánh bại quân Tức. Tháng 10 năm đó, ông cùng nước Quắc đánh nước Tống báo thù, đánh tan quân Tống.
Năm 711 TCN, Trịnh Trang công lấy ngọc bích sang biếu nước Lỗ, đề nghị Lỗ Hoàn công đổi lấy ruộng đất Banh để cúng Chu Công. Lỗ Hoàn công bằng lòng.
Cùng năm đó, thái tể nước Tống là Hoa Đốc giết Tống Thương công. Trịnh Trang công nghe tin bèn họp các nước Lỗ, Tề, Trần cùng bàn về loạn nước Tống. Hoa Đốc bèn mang của đút lót cho cả bốn nước và xin đón công tử Phùng về nước làm vua. Trịnh Trang công và các chư hầu bằng lòng, cho Tử Phùng về nước lên ngôi, tức là Tống Trang công.
Năm 706 TCN, quân Bắc Nhung đánh nước Tề. Tề Hy công cầu cứu nước Trịnh. Trịnh Trang công sai thế tử Cơ Hốt mang quân cứu Tề, đánh đuổi được quân Nhung. Tề Hy công định gả con gái cho Cơ Hốt nhưng Thế tử Hốt từ chối.
Chống đối Chu thiên tử
Trịnh Trang công nối chức cha được làm khanh sĩ trong triều đình nhà Chu, thường tỏ ra chuyên quyền lấn át Chu Bình vương mà Bình vương không làm gì được. Sau đó Trịnh Trang công lại mang quân cướp phá bờ cõi nhà Chu, cướp thóc lúa nhưng Chu Bình vương cũng không dám đánh trả.
Về sau Trịnh Trang công ngại uy tín của Bình vương là thiên tử toàn thiên hạ nên sai người đến xin giảng hoà và đổi con tin. Việc thiên tử đổi con tin với chư hầu rất trái ngược với phép tắc, nhưng vì khi đó Bình vương thế yếu nên phải chấp thuận. Bình vương sai con là Duệ Phụ sang làm con tin ở nước Trịnh còn Trịnh Trang công cũng sai con cả là Cơ Hốt sang Lạc Dương ở nhà Chu.
Năm 720 TCN, Chu Bình vương mất. Trang công cho người đón Cơ Hốt về, rồi hộ tống thái tử về triều nối ngôi. Nhưng giữa đường Duệ Phụ bệnh chết, con là Lâm kế vị, tức Chu Hoàn Vương.
Qua đời
Trịnh Trang công có 11 người con, trong đó được yêu quý nhất có bốn người là Thế tử Hốt, Công tử Đột, Công tử Vĩ và Công tử Anh.
Năm 701 TCN, Trịnh Trang công qua đời. Ông làm vua được 43 năm, thọ 57 tuổi. Đại phu Sái Trọng lập Thế tử Hốt lên nối ngôi, tức Trịnh Chiêu công. Công tử Đột sang làm con tin ở nước Tống.
Trong Đông Chu liệt quốc
Trịnh Trang công trong tiểu thuyết Đông Chu liệt quốc của Phùng Mộng Long là nhân vật nổi bật trong những hồi đầu. Ông được nhắc đến qua những việc diệt Thái thúc Đoàn, đào hầm đất gặp mẹ, liên minh với Tề đánh chư hầu, bắn vua Chu Hoàn vương.
Phùng Mộng Long mô tả ông là người có tính cách gian hùng.
