✨Luật Phòng, chống bạo lực trong gia đình 2007

Luật Phòng, chống bạo lực trong gia đình hay còn gọi là Luật phòng, chống bạo hành là đạo luật được Quốc hội nước Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam khoá XII, kỳ họp thứ 2 thông qua vào ngày 21 tháng 11 năm 2004 và có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 7 năm 2005. Luật quy định về phòng và chống bạo hành gia đình ở Việt Nam, các vấn đề phòng ngừa bạo lực gia đình, bảo vệ hỗ trợ nạn nhân bạo lực gia đình, trách nhiệm của cá nhân, gia đình, cơ quan, tổ chức trong phòng, chống bạo lực gia đình và xử lý vi phạm pháp luật về phòng, chống bạo lực gia đình.

Quá trình xây dựng

Cơ sở pháp lý

Nhà nước Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản pháp luật điều chỉnh quan hệ gia đình trong đó có vấn đề bạo hành gia đình như Hiến pháp năm 1992, Luật Hôn nhân và gia đình, Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em, Bộ luật dân sự, Bộ luật tố tụng dân sự, Bộ luật hình sự, Bộ luật tố tụng hình sự, Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính, Pháp lệnh người cao tuổi... Các quy định pháp luật tuy đã đề cập đến các biện pháp bảo vệ gia đình và phòng ngừa bạo lực gia đình, nhưng vẫn chưa có quy định trực tiếp và riêng biệt về phòng, chống bạo lực gia đình. Đảng Cộng sản Việt Nam cũng đồng ý về mặt chủ trương là phải "xây dựng và hoàn thiện pháp luật về... dân số, gia đình, trẻ em và chính sách xã hội".

Yêu cầu thực tiễn

Trên thực tế ở Việt Nam, tình trạng bạo lực gia đình đang diễn ra ngày càng phổ biến ở nhiều nơi, số vụ bạo hành gia đình gây hậu quả nghiêm trọng có chiều hướng tăng cao, tình trạng xúc phạm danh dự, nhân phẩm và tính mạng của con người xảy ra hàng ngày chủ yếu đối với phụ nữ và trẻ em. Cụ thể có thể dẫn chứng như:

• Có 66% các vụ ly hôn ở Việt Nam liên quan đến bạo hành gia đình.
• Trong 5 năm từ 2000 - 2005, có 186.954 vụ ly hôn do bạo lực gia đình, hành vi đánh đập, ngược đãi chiếm 53,1% trong các nguyên nhân dẫn tới ly hôn.
• 25% gia đình có hành vi bạo lực tinh thần, 23% gia đình có bạo lực về thể chất, 30% cặp vợ chồng xảy ra hiện tượng ép buộc quan hệ tình dục, tại đồng bằng sông Cửu Long có 1.319 ca nhập viện do bạo hành gia đình, trong đó khoảng 1.000 ca tự tử, và 30 trường hợp tử vong.
• Gần 5% phụ nữ thường xuyên bị chồng đánh đập, hành hạ Thực tế đó cho thấy cần một thể chế pháp lý đủ mạnh để có thể góp phần phòng và chống bạo hành gia đình bảo vệ các đối tượng yếu thế bên cạnh các phương pháp như kinh tế, giáo dục, tuyên truyền, thuyết phục....

Tranh cãi và thông qua

Dự luật phòng chống bạo lực trong gia đình được các đại biểu quốc hội quan tâm, góp ý và tranh cãi khá gay gắt. Có đại biểu nhận định rằng dự thảo luật phòng chống bạo lực gia đình gần như nặng về tính từ thiện, trợ giúp nạn nhân, thể hiện sự lúng túng, bị động và mang tính đối phó nhiều hơn. Nhiều đại biểu khác phản đối việc đưa chuyện cưỡng ép quan hệ tình dục trong vợ chồng vào nhóm các hành vi bạo lực gia đình, bởi tuy công nhận có đưa như thế mới phân biệt được cụ thể (với bạo lực thể chất, bạo lực tinh thần...) nhưng, đây là vấn đề quá riêng tư của mỗi người, là chuyện "phòng the" thầm kín, không ai dám "vạch áo cho người xem lưng" và chỉ nên đưa khái quát quy định về hành vi bạo lực về thể chất và tinh thần.

Không đồng tình với các quan điểm trên, sau khi dẫn con số 30% cặp vợ chồng có hiện tượng ép buộc quan hệ tình dục, một số đại biểu cho rằng phải đưa hành vi này vào Luật nhằm tạo đột phá vào tư tưởng bảo thủ, xấu hổ, âm thầm chịu đựng của những ai đang chịu "bạo lực tình dục" mặc dù thủ phạm của hành vi này, có bị tố cáo cũng rất khó mà kết tội để xử lý. và "bạo lực tình dục" không chỉ là buộc ai đó phải quan hệ tình dục mà ngay cả việc buộc phải đẻ con trong khi sức khoẻ của người phụ nữ không đảm bảo, hoặc buộc phải phá thai, cũng có thể xem như một hình thức bạo lực tình dục. Nó ảnh hưởng cả đến thể chất, tinh thần, thậm chí nguy hiểm đến cả tính mạng.

Đa số đại biểu nữ tỏ ra quyết liệt với quan điểm phải xử lý bạo lực sau ly hôn đặc biệt là các đối tượng "nam, nữ không đăng ký kết hôn mà chung sống với nhau như vợ chồng hoặc vợ, chồng đã ly hôn có hành vi bạo lực" vào áp dụng trong Luật. Có đại biểu cho rằng không nên lẩn tránh hiện tượng trên bởi nó đang xảy ra ngày càng phổ biến trong xã hội hiện đại. Đồng thời với hội nhập quốc tế là hội nhập về văn hóa và lối sống. Và đây là những đối tượng dễ bị tổn thương nên có nhu cầu bảo vệ cao.

Tuy nhiên có những ý kiến phản đối của các đại biểu nam về xử lý bạo lực sau li hôn chủ yếu căn cứ trên lập luận: chấp nhận đưa vào luật, là gián tiếp thừa nhận tình trạng không đăng ký kết hôn nhưng vẫn chung sống với nhau, điều đó trái với quy định chấm dứt tình trạng hôn nhân thực tế và không thể lấy luật này để bảo vệ những người đã vi phạm luật hôn nhân gia đình và vì đây là Luật Phòng, chống bạo lực trong gia đình cho nên chỉ điều chỉnh với đối tượng là thành viên trong gia đình.

Nhiều đại biểu cũng băn khoăn tính khả thi của Luật vì sự "im lặng kinh khủng" trong gia đình của vợ hoặc chồng cũng phải được coi là hành vi bạo lực gây áp lực tâm lý. Mà đây là một điều thực tế dự luật chưa điều chỉnh. Thậm chí có đại biểu cho rằng chưa cần thiết phải ban hành luật này vì các vấn đề được đặt ra đều đã nằm rải rác ở các văn bản pháp luật khác như Luật hôn nhân gia đình, Bộ luật dân sự, Bộ luật hình sự... chưa kể đến một số chế tài thiếu tính khả thi như "cấm người có hành vi bạo lực gia đình tiếp xúc với nạn nhân (theo quyết định của chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã)" vì việc áp dụng biện pháp cách ly, cấm tiếp xúc... đều phải có yêu cầu của nạn nhân (chứ không phải theo ý của chính quyền địa phương). Vì luật này đời với mục tiêu chặn đứng nạn bạo lực gia đình ngày càng gia tăng, những điều luật của Luật Phòng, chống bạo lực gia đình đã sâu sát đến từng khía cạnh, của bạo lực gia đình. Các hành vi bạo lực gia đình đã được điểm mặt, gọi tên khá đầy đủ như: Hành hạ, ngược đãi, đánh đập, lăng mạ, xúc phạm danh dự, nhân phẩm, cô lập, xua đuổi, gây áp lực về tâm lý, cưỡng ép quan hệ tình dục... Luật cũng không bỏ sót bất kỳ hành vi bạo lực nào dù rằng xuất phát từ những gia đình của vợ chồng đã ly hôn, hoặc của nam nữ không đăng ký kết hôn chung sống với nhau như vợ chồng. Đưa luật phòng chống bạo lực gia đình vào trường học thông qua tổ chức các hội thi tìm hiểu pháp luật hay mô hình phòng chống Bạo lực gia đình tại cộng đồng bằng tuyên truyền và thành lập câu lạc bộ phòng chống bạo lực gia đình.

Tuy vậy cũng có nhiều ý kiến cho rằng việc đưa văn bản trên vào thực tế gặp rất nhiều khó khăn do phong tục, tập quán, các nạn nhân thường che giấu, họ xem đây là vấn đề tế nhị và muốn giữ sĩ diện cho chồng, chị em cố tạo vẻ bên ngoài hạnh phúc cho con cái vui vẻ, hàng xóm không chê cười, chỉ có một vài trường hợp bạo lực thể xác quá nặng mới bị phát hiện, nhưng cũng chưa được các địa phương xử lý nghiêm vì mối quan hệ quen biết, cả nể.

Và theo báo cáo cho biết, cho đến năm 2010, ở Việt Nam, cứ ba phụ nữ có gia đình hoặc đã từng có gia đình thì có một người (34%) cho biết họ đã từng bị chồng mình bạo hành thể xác hoặc tình dục. Số phụ nữ có hoặc từng có gia đình hiện đang phải chịu một trong hai hình thức bạo hành này chiếm 9%. Nghiên cứu quốc gia về Bạo lực Gia đình đối với phụ nữ ở Việt Nam được Chính phủ Việt Nam và Liên Hợp Quốc công bố ngày 25/11/2010, có hơn một nửa (58%) phụ nữ Việt Nam cho biết đã từng là nạn nhân của ít nhất một hình thức bạo lực gia đình.

Có nhận định cho hay, sau 3 năm thực hiện Luật Phòng chống bạo lực gia đình, các cấp, ngành chưa thực sự vào cuộc, thực trạng bạo lực vẫn không có chiều hướng giảm, đối tượng vi phạm cùng với nạn nhân gia tăng ở khắp các vùng miền trong cả nước.