✨Kiếp hoa

Kiếp hoa là một bộ phim điện ảnh tâm lý tình cảm Việt Nam năm 1953, thực hiện bởi Công ty điện ảnh Kim Chung do Doãn Thanh Hải làm đạo diễn. Trần Viết Long, chủ đoàn cải lương Kim Chung, là nhà sản xuất của bộ phim. Với các diễn viên tham gia diễn xuất gồm Kim Chung, Kim Xuân và Trần Quang Tứ, nội dung phim xoay quanh câu chuyện về hai chị em gái trên đường tản cư với người mẹ già yếu của mình.

Buổi tuyển chọn kịch bản đã tổ chức từ năm 1952, trong đó "Kiếp hoa" của Nguyễn Kim Thành được chọn để đưa vào sản xuất. Quá trình quay phim chính diễn ra trong năm 1953, với phần ngoại cảnh quay tại Hà Nội còn nội cảnh thì quay tại Hồng Kông. Đạo diễn và quay phim bộ phim đều là người Hồng Kông được Viết Long thuê về làm phim. Có tổng cộng năm ca khúc xuất hiện xuyên suốt bộ phim, trong đó bài hát "Dư âm" của Nguyễn Văn Tý được sử dụng làm ca khúc chính trong phim. Đây cũng là tác phẩm đánh dấu lần ra mắt đầu tiên ca khúc "Làng tôi" và là nhạc phẩm nổi tiếng nhất về sau này của nhạc sĩ Chung Quân.

Kiếp hoa công chiếu lần đầu vào cuối năm 1953 tại hai rạp Đại Nam và Bắc Đô ở Hà Nội. Sau khi phát hành, bộ phim đã có được sự đón nhận nồng nhiệt nhưng cũng vấp phải không ít tranh luận trong giới chuyên môn và người xem. Doanh thu phim được tiết lộ với con số lớn nhất lên đến 10 triệu đồng và trở thành bộ phim thành công nhất năm. Thời điểm công chiếu tại miền Nam, tác phẩm cũng gây ra một cơn "sốt vé" và được cho là khởi nguồn của nghề bán vé chợ đen tại Việt Nam.

Là bộ phim thu thanh trực tiếp đầu tiên của Việt Nam, Kiếp hoa đã đánh một dấu mốc mới cho ngành Điện ảnh Việt Nam cũng như kéo theo những hãng phim tư nhân khác bỏ vốn mời đạo diễn và quay phim Hồng Kông thực hiện các cuốn phim thành công về sau này. Vào năm 2012, Viện phim Việt Nam hoàn tất việc tu sửa hình ảnh cho phim ở độ phân giải 2K từ bản gốc do nghệ sĩ Kim Chung gửi tặng trước khi qua đời. Tác phẩm cũng góp mặt trong danh sách 101 bộ phim Việt Nam hay nhất của nhà phê bình điện ảnh Lê Hồng Lâm.

Bối cảnh

Vào năm 1944, nghệ sĩ cải lương Kim Chung đã kết hôn với Trần Viết Long (nghệ danh Trần Lang;

Ở bối cảnh xã hội khi đó, thành phố Hà Nội đang bị Pháp tạm chiếm, các phương tiện phim ảnh bị hạn chế. Trước khi bộ phim ra đời, hình thức cải lương ở Hà Nội đang trong giai đoạn phát triển nhất và điện ảnh vẫn là một bộ môn nghệ thuật mới mẻ với công chúng. Tuy lúc này đã có nhiều người mở công ty hợp tác với nước ngoài hoặc tự sản xuất phim chiếu rạp nhưng lại hiếm có tác phẩm thành công. Vào năm 1953, nhờ các mối quan hệ của mình, Viết Long đã móc nối những nhà làm phim ở Hồng Kông về để thực hiện bộ phim Kiếp hoa. Công ty điện ảnh Kim Chung được thành lập để sản xuất bộ phim. Thời điểm đó, vì chưa có đạo diễn, chưa có nhà quay phim chính chuyên nên Kiếp hoa chỉ là một dự án phim mang tính gia đình.

Nội dung

Mở đầu phim là bốn câu thơ của Trần Viết Long:

Trên đường tản cư, Ngọc Lan, Ngọc Thủy cùng người mẹ già yếu của mình may mắn gặp Thiện – một người lạ không quen biết – cho ở nhờ. Với lòng hào hiệp sẵn có, Thiện đã che chở cho họ và giành được mối thiện cảm trong Ngọc Lan. Thế rồi những tháng ngày êm đềm kéo dài không lâu. Cha Thiện nhắn chàng về Hà Nội. Phút chia tay, Thiện và Lan đã trao ảnh làm tin. Nhưng ngay sau đó, mẹ của Lan và Thủy qua đời vì bạo bệnh. Chiến sự xảy ra, hai chị em phải rời nơi tá túc. Họ trở về Hà Nội tìm Thiện nhưng không gặp được. Không nhà cửa, tiền bạc cũng hết nhẵn, hai cô gái tội nghiệp đã tìm đến gánh hát Kim Chung thi tuyển diễn viên nhưng không được chào đón. Đang bơ vơ không chốn tựa nương, họ lại gặp Tam, chủ một quán mì, giúp đỡ. Hai chị em xin ở nhờ, đồng thời giúp việc cho quán mì của Tam.

Trong thời gian làm việc ở đây, Lan gặp được Nhạc, một người bạn của Thiện. Chính Thiện đã đưa ảnh Lan cho Nhạc, nhờ anh đi tìm Lan. Mê mẩn bởi dung nhan xinh đẹp của Lan, Nhạc nảy sinh dã tâm cướp người thương của bạn mà tin cho cô rằng Thiện đã chết vì đạn lạc. Và rồi Nhạc nhận phải từ Lan một cái tát khi tìm cách tỏ tình với cô. Viện cớ mong Lan khỏa khuây nỗi muộn phiền, Tam mời hai chị em đi xem cải lương ở rạp Kim Chung. Khi bức màn sân khấu hạ xuống, Tam chuốc rượu cho Lan say rồi giở trò đồi bại. Thất thân với Tam, cô đành cắn răng chấp nhận lấy Tam làm chồng để tránh điều tiếng. Bởi Tam cũng không giấu ý định muốn cưới nốt Thủy làm vợ, Lan và Thủy đã quyết định rời bỏ hàng mì. Sau một đêm lang thang ngoài vỉa hè, hai cô gái đáng thương tình cờ gặp lại bà hàng xóm cũ. Bà cho họ một số vốn để làm ăn rồi mở hàng thuốc lá bên vệ đường.

Đến một ngày nọ, có chiếc xe mui trần màu trắng rất sang trọng ghé vào mua thuốc lá. Chàng công tử vận đồ trắng trên xe chính là Thiện. Thoạt đầu Lan cố lẩn tránh, nhưng sau cùng cô đã chấp nhận lời cầu hôn của Thiện. Trong tiệc cưới, Lan nhận ra người bồi bưng khay rượu mừng chính là bạn của Tam. Sợ quá khứ bị bại lộ, hại đến thanh danh Thiện và gia đình, Lan đã lén bỏ đi trong đêm. Giữa đêm mưa, Thủy gặp ác mộng khi mơ thấy chị bị một bức tường sập xuống đè lên người, cô thổn thức nhớ chị không sao ngủ nổi, Thiện bước lại giường an ủi. Cả hai trông ra cửa sổ nhìn cơn mưa tầm tã như nước mắt tủi hờn.

Diễn viên

Sản xuất

Từ năm 1952, công ty điện ảnh Kim Chung đã tổ chức buổi tuyển chọn kịch bản phim. Tuy có đến 300 kịch bản được gửi tới dự thi, Trần Viết Long, đồng thời là nhà sản xuất dự án, chỉ chọn "Kiếp hoa" của Nguyễn Kim Thành. và nhà quay phim là Bạch Anh Tài (hay "ông Pạc"), đều là người Hồng Kông. Riêng ca khúc "Làng tôi" được Chung Quân sáng tác từ năm 1952, lần đầu được chọn để làm bài hát nền cho phim trong một cuộc thi tổ chức bởi Công ty điện ảnh Kim Chung, với đề tài sáng tác nói về quê hương và con người Việt Nam. Thời điểm bài hát ra đời, Chung Quân mới 16 tuổi; đây được coi là ca khúc thành công nhất của nhạc sĩ và về sau tên tuổi ông chỉ được nhắc đến với tác phẩm này. Phần nhạc điệu ca khúc được sử dụng cho các phân cảnh ở nông thôn. Bài này được hát trọn vẹn bởi Kim Chung và Kim Xuân trong một cảnh phim. Giai điệu ca khúc còn dùng cho các cảnh đô thị cũng như vang lên tại nhiều phân cảnh tình cảm giữa hai nhân vật nam nữ chính. Để quảng bá cho bộ phim, Trần Viết Long đã thuê một máy bay dân dụng thả các tờ quảng cáo phim xuống quanh hồ Hoàn Kiếm, thu hút sự chú ý từ mọi người. Bộ phim được ghi nhận là "ăn khách" tại Hà Nội và số tiền thu về từ tác phẩm đủ để giúp Trần Viết Long mua đứt tòa biệt thự mà ông đang ở khi đó. đưa Kiếp hoa trở thành dự án phim thành công nhất trong năm 1953. Đến năm 1954, sau hiệp định Genève, đất nước bị chia cắt, vợ chồng Viết Long đã di cư vào Nam và công chiếu bộ phim tại Sài Gòn; Kiếp hoa được chiếu cùng lúc tại hai rạp Nam Quang và Nam Việt, tạo nên một cơn "sốt" vé và thậm chí được cho là khởi đầu của nghề bán vé chợ đen tại Việt Nam. Viết cho Đài Á Châu Tự Do, biên tập viên Ngành Mai trong một bài phân tích vào năm 2010 đã gọi bộ phim là "cuốn phim đầu tay hoàn hảo về kỹ thuật và khá điêu luyện về diễn xuất". Các tài liệu về lịch sử điện ảnh Việt Nam đã ghi nhận sự thành công của bộ phim cả về doanh thu lẫn nghệ thuật, đồng thời cho biết nhờ số tiền này mà đoàn Kim Chung phát triển ổn định trong một thời gian dài.