✨Giuse Trần Văn Thiện

Giuse Trần Văn Thiện (1 tháng 10 năm 1908 – 4 tháng 2 năm 1989) là một giám mục người Việt Nam thuộc Giáo hội Công giáo Rôma. Ông nguyên là giám mục tiên khởi của Giáo phận Mỹ Tho thuộc Giáo tỉnh Sài Gòn trong khoảng thời gian kéo dài 29 năm, từ năm 1960 đến năm 1989. Khẩu hiệu giám mục của ông là "Phần rỗi trong Thánh Giá".

Giám mục Trần Văn Thiện sinh ra trong một gia đình đạo đức. Sau quá trình tu học tại các chủng viện Công giáo, ông được truyền chức linh mục năm 1935, với tư cách là một linh mục thuộc Hạt Đại diện Tông Tòa Vĩnh Long kể từ năm 1938. Bốn năm sau khi được truyền chức, ông được cử đi du học tại Pháp. Sau gần một thập niên du học ngoại quốc, linh mục Thiện hồi hương và được bổ nhiệm làm Giám đốc Đại chủng viện Á Thánh Minh.

Sau gần 10 năm đảm nhận công tác mục vụ, linh mục Trần Văn Thiện từ chức giám đốc chủng viện vì mong muốn được sống và thi hành các công việc mục vụ với các giáo dân. Ông được phân công phụ trách họ đạo Bãi Xan, tỉnh Vĩnh Bình. Chỉ sau hai năm quay về với việc mục vụ giáo xứ, linh mục Thiện được chọn làm người kiến thiết nền móng phát triển và sau đó đảm nhận vai trò viện trưởng tiên khởi Viện Đại học Đà Lạt.

Năm 1960, cùng với việc thiết lập hàng giáo phẩm Công giáo Việt Nam, linh mục Trần Văn Thiện được chọn làm giám mục tiên khởi của giáo phận Mỹ Tho mới thành lập. Ông được tấn phong giám mục tháng 1 và chính thức nhậm chức tại giáo phận Mỹ Tho vào tháng 4 năm 1961. Giám mục Thiện quan tâm đến các công tác từ thiện, cũng như khuyến khích phát triển các tổ chức Công giáo Tiến hành trong giáo phận. Trong thời kỳ Chiến tranh Việt Nam, ông hai lần thoát chết trong các biến cố vào các năm 1964 và 1969. Ông qua đời năm 1989, sau gần ba thập niên lãnh đạo giáo phận Mỹ Tho. Kỷ yếu Giáo phận Mỹ Tho ghi nhận Trần Văn Thiện "là người đặt nền móng cho việc xây dựng và phát triển Giáo phận Mỹ Tho". Vài năm sau ông theo cha mẹ di dời về xã Ngũ Hiệp (Cù lao Năm Thôn), Cai Lậy, tỉnh Định Tường (nay thuộc tỉnh Tiền Giang), thuộc Giáo phận Mỹ Tho. Cha ông đảm nhận vai trò Trùm thuộc giáo họ Ngũ Hiệp.

Từ thuở nhở, cậu bé Trần Văn Thiện được gia đình cho theo học tại Trường trung học Công giáo của Họ Mỹ Tho, do các tu sĩ dòng Lasan điều hành. Những khoảng thời gian ngoài giờ học, cậu về sinh hoạt cùng gia đình tại Ngũ Hiệp. Sau khi được truyền chức linh mục, Trần Văn Thiện được bổ nhiệm giữ chức linh mục phó giáo họ Mặc Bắc, tỉnh Vĩnh Bình.

Với lối sống đạo đức và lòng nhiệt thành tại nhiệm sở mới, linh mục Thiện gây được sự chú ý của giám mục địa phận Vĩnh Long cũng như tại các địa phận khác, chính vì vậy, năm 1958, ông được đề cử giữ chức Viện trưởng Viện Đại học Đà Lạt. Tại đây, ông khởi đầu tiến trình xây dựng cơ sở giáo dục mới này với những khó khăn về thiếu thốn trang thiết bị, về vấn đề tài chính và vấn đề tổ chức quản lý.

Cuối năm 1958, Viện Đại học Đà Lạt (Học viện Công giáo) hoàn tất quá trình xây dựng. Nhờ khả năng ứng xử, đi kèm với sự thiện cảm đến từ mọi người và uy tín sẵn có, linh mục Trần Văn Thiện, Viện trưởng Học viện đã mời được nhiều giáo sư danh tiếng trong và ngoài Việt Nam đến giảng huấn tại cơ sở giáo dục này. Trong số các giáo sư được mời có nhiều linh mục, tu sĩ nổi tiếng đến từ các dòng tu định hướng giáo dục như: Dòng Tên, dòng Đa Minh, hội Linh mục Xuân Bích, dòng La San,... Nhân dịp đến Việt Nam Cộng hòa chủ toạ Đại hội Thánh Mẫu năm 1958, Hồng y Krikor Bédros XV Agagianian, Đặc sứ Giáo hoàng Gioan XXIII, dành lời khen ngợi linh mục Viện trưởng Trần Văn Thiện khi đến viếng thăm Viện Đại học Công giáo Đà Lạt. Giáo phận này vốn từng là một phần lãnh thổ thuộc Tổng giáo phận Sài Gòn. Cùng tấn phong trong một buổi lễ, ngoài tân giám mục Trần Văn Thiện, còn có ba tân giám mục khác là Philípphê Nguyễn Kim Điền, Micae Nguyễn Khắc Ngữ, Antôn Nguyễn Văn Thiện. Ngày 5 tháng 4 năm 1961, Trần Văn Thiện chính thức nhậm chức Giám mục chính tòa Giáo phận Mỹ Tho.

Các hoạt động giai đoạn 1961–1965

Giám mục Trần Văn Thiện là một trong số các nghị phụ Công giáo người Việt Nam tham dự Công đồng Vatican II. Ông tham dự bốn phiên họp khoáng đại kéo dài bốn năm của Công đồng (1962_–_1965). Năm 1963, với biến cố khiến Tổng giám mục Ngô Đình Thục không thể trở về Việt Nam, Hội đồng Giám mục Việt Nam nhóm họp và chọn chưởng ấn mới cho Viện Công giáo Đà Lạt. Giám mục Trần Văn Thiện được bầu chọn vào chức vụ này. Ông đảm nhận chức vụ cho đến năm 1970 và bàn giao nhiệm vụ chưởng ấn cho vị kế nhiệm là Giám mục Giacôbê Nguyễn Ngọc Quang.

Đánh giá việc giáo dục văn hóa là cầu nối truyền giáo hữu hiệu, Giám mục Thiện cho thiết lập các trường dạy văn hóa ở các giáo xứ. Ngoài lĩnh vực giáo dục, Giám mục Trần Văn Thiện còn quan tâm đến lĩnh vực từ thiện xã hội: Tính đến năm 1964, giáo phận Mỹ Tho quản lý 5 bệnh viện với tổng số 651 giường bệnh, 6 cô nhi viện, 1 viện dưỡng lão, 6 phòng phát và cấp thuốc, 6 nhà hộ sinh. Caritas giáo phận Mỹ Tho cũng quan tâm đến những người khó khăn, học sinh nghèo, tổ chức dạy nghề trên tinh thần không phân biệt tôn giáo hay địa phương sinh sống. Ngày 5 tháng 9 năm 1965, ông cử hành lễ kính nhớ các chân phước tử đạo Việt Nam tại Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn. Các thành phần giáo dân tham dự lễ gồm các binh sĩ, thủy thủ, sinh viên và các nhóm Công giáo Tiến Hành được đưa đến địa điểm tổ chức thánh lễ bằng xe tải của Việt Nam Cộng hòa.

Các hoạt động giai đoạn 1966–1975

Giám mục Giuse Trần Văn Thiện và Giáo hoàng Phaolô VI Cuối tháng 5 năm 1966, trong buổi nói chuyện tại Đại học Công giáo Đà Lạt, Giám mục Thiện nhận định Công đồng Vatican II là dấu chỉ cho việc Giáo hội đã cập nhật hóa và đối thoại với thế giới hiện đại. Giám mục Trần Văn Thiện được Hội đồng Giám mục Việt Nam đề nghị làm thành viên thánh bộ Truyền giáo (thuộc Giáo triều Rôma), theo yêu cầu của Tòa Thánh là mỗi quốc gia có một đại diện làm thành viên trong bộ. Việc đề nghị này của Hội đồng được thánh bộ Truyền giáo xác nhận chấp thuận vào ngày 3 tháng 1 năm 1968. Trong phiên họp ngày 3 tháng 5 năm 1968, Hội đồng cũng bầu chọn lại các vị trí nhân sự, Giám mục Thiện tái đắc cử vai trò Chưởng ấn Viện Đại học Đà Lạt.

Vào khoảng dịp Tết Nguyên Đán năm 1969 (tức tháng 2 dương lịch), ba quả rốc két bắn vào khu vực nhà thờ chính tòa Mỹ Tho, một trong số chúng bắn trúng tòa giám mục. Tuy Giám mục Trần Văn Thiện đang ngủ khi xảy ra vụ việc, không có bất cứ thiệt hại nào về nhân mạng được báo cáo. Giám mục Thiện tham gia trong tư cách đồng chủ tọa khóa hội thảo VII về chủ đề Truyền Bá Phúc Âm toàn quốc tổ chức tại Nha Trang giữa tháng 11 năm 1974. Ông đã đồng ký tên vào quyết nghị về vấn đề tôn kính tổ tiên của người Công giáo. Nhờ sự quan tâm đến lĩnh vực đào tạo giáo sĩ và tu sĩ của Trần Văn Thiện, số lượng linh mục giáo phận tăng mạnh, số linh mục năm 1974 đạt mức 71 linh mục, so với con số 43 linh mục khi thiết lập giáo phận vào năm 1960. Ngoài ra, trong thời điểm năm 1974 còn có 78 đại chủng sinh đang trong quá trình tu học.

Giám mục Giuse Trần Văn Thiện từ trần ngày 24 tháng 2 năm 1989 tại tòa giám mục Mỹ Tho, thọ 81 tuổi. Lễ an táng tổ chức vào ngày 27 tháng 2 và thi hài cố giám mục được an táng tại gian cung thánh Nhà thờ chính tòa Mỹ Tho.

Tại Nhà Truyền thống Giáo phận Mỹ Tho có trưng bày mũ, gậy và chén thánh đúc bằng vàng của Giám mục Trần Văn Thiện. Nhân dịp kỷ niệm 60 năm thành lập giáo phận, sau khi tham khảo ý kiến các linh mục, Giám mục giáo phận Mỹ Tho Phêrô Nguyễn Văn Khảm quyết định thành lập Quỹ khuyến học Giuse Trần Văn Thiện. Quỹ này được thành lập với mục đích hỗ trợ các thiếu nhi và thiếu niên thuộc các gia đình khó khăn, không có khả năng đến trường.

Đóng góp

Trong thời gian đảm trách cương vị giám mục giáo phận Mỹ Tho, Giám mục Giuse Trần Văn Thiện đã tiến hành xây dựng tòa giám mục giáo phận.

Ngoài ra, Giám mục Thiện còn thành lập các trường trung học và tiểu học Thánh Giuse, Rạng Đông, Thánh Gioanna. Ông cũng cho phát hành nguyệt san Đồng Tháp, tờ báo thông tin ngôn luận của giáo phận Mỹ Tho.

Tông truyền

Giám mục Giuse Trần Văn Thiện được tấn phong giám mục năm 1961, thời Giáo hoàng Gioan XXIII, bởi:

• Chủ phong: Tổng giám mục Tổng giáo phận Huế Phêrô Máctinô Ngô Đình Thục
• Phụ phong: Nguyên Đại diện Tông Tòa Hạt Đại diện Tông Tòa Sài Gòn Jean Cassaigne, M.E.P. và Tađêô Lê Hữu Từ, nguyên Đại diện Tông Tòa Hạt Đại diện Tông Tòa Phát Diệm

Giám mục Giuse Trần Văn Thiện đóng vai trò chủ phong trong nghi thức truyền chức giám mục cho:

• Năm 1975, Anrê Nguyễn Văn Nam, nay là cố giám mục chính tòa giáo phận Mỹ Tho

Giám mục Giuse Trần Văn Thiện đóng vai trò phụ phong trong nghi thức truyền chức giám mục cho:

• Năm 1976, Giacôbê Huỳnh Văn Của, nay là cố giám mục phó giáo phận Phú Cường

Hình ảnh khác

Tóm tắt chức vụ