✨Chu Bột

Chu Bột (chữ Hán: 周勃, ?- 169 TCN), người quận Bái, là tướng lĩnh, chính trị gia thời Hán Sở và là khai quốc công thần của nhà Hán trong lịch sử Trung Quốc. Năm 209 TCN, Chu Bột đi theo Lưu Bang chống lại nhà Tần, lập được nhiều công trạng nên lần lượt được phong các chức vị Ngũ đại phu, tướng quân. Sau khi chiến tranh Hán-Sở nổ ra, Chu Bột vẫn tiếp tục được Lưu Bang cất nhắc, phong chức Vũ Uy hầu, thực ấp ở vùng Hoài Đức. Trong giai đoạn này, ông tham gia vào các chiến dịch chinh phục Tam Tần; tiến công Thành Cao, Khúc Nghịch; bình định hai quận Tứ Thủy, Đông Hải;...

Năm 201 TCN, sau khi Lưu Bang diệt được Hạng Vũ thống nhất thiên hạ, Chu Bột được phong tước vị Giáng hầu, nâng thực ấp của ông lên 8100 hộ. Những năm đầu triều Hán, Chu Bột tiếp tục tham gia bình định các chư hầu, dẹp được các cuộc nổi dậy của Hàn vương Tín, Yên vương Lư Quán..., do đó được thăng đến chức Thái úy.

Sau khi Lưu Bang qua đời, quyền lực trong triều rơi vào tay Lã hậu và gia tộc họ Lã. Năm 180 TCN, Lã hậu mất, Chu Bột cùng Trần Bình lập kế tiêu diệt họ Lã và lập Hán Văn Đế lên ngôi. Văn Đế phong cho ông chức Hữu Thừa tướng, tuy nhiên về sau ông nhường lại cho Trần Bình.

Năm 178 TCN, Trần Bình chết, Chu Bột tiếp tục trở lại giữ chức Thừa tướng, nhưng chỉ được một năm lại bị ép từ chức về ấp phong. Những năm cuối đời, Chu Bột bị tố cáo có âm mưu tạo phản và bị bỏ ngục, tuy nhiên về sau được thả. Ông qua đời năm 169 TCN, thụy hiệu là Giáng Vũ hầu.

Thân thế

Tổ tiên của Chu Bột nguyên là vốn xuất thân từ huyện Uyển, sau di cư về Bái quận. Do gia cảnh nghèo khó, Chu Bột phải đến kinh làm chức sĩ liêm, diễn tấu nhạc trong các buổi đám tang để kiếm sống.

Theo Lưu Bang khởi nghĩa

Chiến dịch diệt Tần

Sau khi Tần Thủy Hoàng qua đời, đế chế Tần suy yếu, các hào trưởng ở khắp nơi nổi dậy. Tháng 7 năm 209 TCN, Lưu Bang khởi binh ở Bái huyện, xưng là Bái công. Chu Bột thấy thế bèn đầu quân cùng Lưu Bang. Ông cùng Lưu Bang đem quân tiến công Hồ Lăng và Phương Dư. Ít lâu sau, ở Phương Dư xảy ra cuộc nổi loạn, Chu Bột nhanh chóng đánh bại quân địch và thu phục lại quận này. Sau đó ông tiếp tục theo Bái công tiến công ấp Phong và giành được thắng lợi, sau đó rút về Lưu Huyện và Tiêu Huyện.

Cùng trong năm 209 TCN, quân của Lưu Bang tiến công vào quận Đãng và phá được Hạ Ấp. Trong số các tướng thì Chu Bột là người đầu tiên lên được thành, do đó ông được Bái công phong chức Ngũ Đại phu.

Sang năm 208 TCN, Chu Bột theo Lưu Bang tham gia vào các chiến dịch tiến công quận Mông, Ngu, tập kích quân của Chương Hàm và lập được nhiều công trạng. Sau đó, ông tiếp tục tham gia đánh Tần, chiếm các thành Viên Thích, Đông Mân, Niết Tang, đuổi quân Tần về Bộc Dương, công đánh thành Chân, Đô Quan, Định Đào, Uyển Cù, Đan Phụ của Tần, rồi cùng Lưu Bang tiến đến thành Ung Khâu, giết tướng giữ Tam Xuyên là Lý Do (con thừa tướng Lý Tư).

Lưu Bang thực hiện chiến dịch công kích và tiêu diệt Tam Tần đầu tiên, tiến công lên phía bắc vào huyện Tất, Chương Bình..., buộc Tam Tần đầu hàng. Trong trận chiến đó, Chu Bột có công tiến chiếm Khúc Nghịch mở đường.

Năm 203 TCN, trong trận Thành Cao, Chu Bột được giao nhiệm vụ trấn giữ Nghiêu Quan, sau đó tiến quân vào được Thành Cao, đối đầu với Hạng Vũ, cuối cùng chiếm lại được Thành Cao. Sau Hạng Vũ thất thế và tự tử, Chu Bột lại được lệnh tiến đánh Khúc Nghịch và chiếm hai quận Tứ Thủy, Đông Hải, thu phục thêm 22 huyện, sau đó lui về trấn giữ Lạc Dương và Lịch Dương. Lưu Bang xét công của ông, phong thêm đất cho làm thực ấp.

Năm 202 TCN, Lưu Bang xưng đế, lập ra nhà Hán.

Tham gia bình định chư hầu

Đánh Hàn vương Tín và Trần Hy

Năm 201 TCN, Lưu Bang đổi phong Chu Bột làm Giáng hầu, ban cho thực ấp là 8100 hộ. Chu Bột tiếp tục bình định 12 huyện Thượng Cốc, 16 huyện Hữu Bắc, 29 huyện Liêu Tây, Liêu Đông và 22 huyện thuộc quận Ngư Dương.

Năm 180 TCN, Lã hậu sắp mất, dặn Triệu Vương Lã Lộc làm thượng tướng quân, coi cánh quân ở phía bắc, Lương vương Lã Sản coi cánh quân phía nam để đề phòng các đại thần lật đổ họ Lã sau khi bà qua đời. Tuy nhiên sau khi Lã hậu mất, ở phía đông, Tề vương xuất quân chống lại họ Lã, còn Trần Bình và Chu Bột trong triều cũng tìm cách tiêu diệt họ Lã.

Lã Lộc và Lã Sản ở kinh đô muốn khởi binh làm loạn nhưng sợ thế lực của các đại thần, còn chần chừ chưa quyết định. Chu Bột và Trần Bình, thấy người con của Khúc Chu Hầu Lịch Thương là Lịch Ký thân với Lã Lộc, bèn ép Lịch Thương bảo con đến nói với Lộc nếu ở lại kinh cầm binh sẽ bị nghi ngờ, chi bằng trao ấn cho Thái úy mà về nước Triệu.

Lã Lộc đem việc ấy bảo với Lã Sản. Nội bộ họ Lã biết việc ấy, nhưng chưa dứt khoát quyết định. Lã Lộc nói với người cô là Lâm Quang hầu Lã Tu nhưng Lã Tu biết được mưu đồ đó, không đồng ý.

Cùng lúc đó Giả Thọ từ nước Tề về, lại khuyên Lã Sản mau chóng làm loạn và giục Sản vào cung Vị Ương để làm loạn. Cùng lúc Chu Bột bảo tướng Kỷ Thông cầm cờ tiết giả làm lệnh hoàng đế trao cho mình cầm đầu đạo quân phía bắc rồi ra lệnh cho Lịch Ký và Lưu Yết tới thuyết phục Lã Lộc lần nữa. Lã Lộc nghe theo, trả tướng ấn lại, giao cho Chu Bột cầm quân. Chu Bột nắm được đạo quân phía nam.

Cùng lúc đó Trần Bình hay tin Lã Sản đã làm loạn, sai Chu Hư hầu giúp Chu Bột. Chu Bột lại ra lệnh không cho Lã Sản vào điện và sai Chu Hư hầu đến cung Vị Ương giết Lã Sản, sau đó tiêu diệt toàn bộ họ Lã. Cuối cùng ông thoát khỏi ngục và được trở về ấp Giáng. Nhưng cũng từ đó ông không được trọng dụng nữa.

Năm 169 TCN, Giáng hầu Chu Bột qua đời, thụy hiệu là Giáng Vũ hầu.

Tính từ khi theo Lưu Bang khởi nghĩa năm 209 TCN đến khi mất, Chu Bột hoạt động 40 năm, không rõ bao nhiêu tuổi. Con trưởng của ông, Chu Thắng (người lấy công chúa nhà Hán) kế tập tước hầu. Được sáu năm, Chu Thắng phạm tội, tình cảm với công chúa cũng đã rạn nứt nên bị phế bỏ tước vị. Ít lâu sau, Hán Văn Đế tiếp tục phong cho con trai thứ của ông là Chu Á Phu, đang làm thái thú Hà Nội làm Điều hầu để kế tục ông. Năm 154 TCN, khi bảy nước khởi loạn, Chu Á Phu được lệnh cầm quân đánh dẹp, nhờ chiến thuật xuất sắc đã nhanh chóng đánh bại được các chư hầu, lập được công cho nhà Hán.