✨Thôi miên cao tốc

nhỏ|Cao tốc 71 bang Colorado. Ảnh minh họa cho sự đơn điệu và nhàm chán của khung cảnh khi lái xe Thôi miên cao tốc hay thôi miên trên đường là trạng thái thay đổi của ý thức (altered mental state, ASC), trong đó người lái ô tô có thể di chuyển một quãng đường dài, phản ứng với các sự kiện bên ngoài một cách an toàn và chính xác nhưng không nhớ mình đã làm như vậy một cách có ý thức. Ở trạng thái này, tâm trí có ý thức của người lái xe hoàn toàn tập trung vào nơi khác, trong khi dường như vẫn đang xử lý thông tin cần thiết để lái xe an toàn. Thôi miên cao tốc là biểu hiện tâm thần của quá trình tự động hóa.

Lịch sử thuật ngữ

Khái niệm này lần đầu tiên được mô tả trong một bài báo năm 1921 đề cập đến hiện tượng "thôi miên trên đường" (road hypnotism): lái xe trong trạng thái tựa như nhập định trong khi nhìn chằm chằm vào một điểm cố định. Một nghiên cứu năm 1929, Ngủ với đôi mắt mở (Sleeping with the Eyes Open) của Walter Miles, cũng đề cập đến chủ đề này, cho thấy rằng người lái xe có thể ngủ khi mắt vẫn mở và tiếp tục lái. Vào thập niên 1950, hiện tượng này đã được sử dụng để lý giải những vụ tai nạn ô tô không giải thích được. Thuật ngữ "thôi miên cao tốc" lần đầu được đề cập bởi giáo sư Griffith Wynne Williams vào năm 1963.

Khái niệm

nhỏ|299x299px|Đường trải nhựa tại Bremen, một thị trấn nhỏ ở Hạt Marshall, Indiana. Trạng thái thôi miên cao tốc có thể xuất hiện khi lái xe lưu thông trên những con đường như thế này Thôi miên xa lộ là một trạng thái hay xuất hiện trong lúc lái xe, đặc biệt là khi cảnh vật đơn điệu hoặc những con đường thường xuyên lặp đi lặp lại và quen thuộc (chẳng hạn như cảnh đường hầm hoặc đường cao tốc). Các biểu hiện cụ thể của thôi miên cao tốc là mất trí nhớ thoáng qua, thôi miên, ảo giác, giảm cảnh giác, không tập trung và ở trong trạng thái lái xe bất tỉnh. Trong trường hợp này, mặc dù người lái xe vẫn có thể duy trì trạng thái lái xe bình thường, tốc độ phản ứng sẽ chậm hơn đáng kể. Đặc biệt là trong các đường hầm và đường cao tốc, những nơi có cảnh vật đơn điệu vừa làm thôi miên cao tốc, vừa là địa điểm mà ô tô thường di chuyển với tốc độ cao. Khi tai nạn xảy ra thì thường nghiêm trọng. nhỏ|300x300px|Minh họa về mất tập trung khi lái xe. Tài xế xe buýt vừa ăn bánh, nói chuyện điện thoại. Như vậy, tài xế đang chuyển sự chú ý của mình từ nhiệm vụ chính là lái xe sang các nhiệm vụ phụ không liên quan đến lái xe, gây mất tập trung thính giác (nghe điện thoại), mất tập trung vận động (cầm bánh, điều khiển xe bằng khuỷu tay) và mất tập trung nhận thức (trả lời cuộc gọi)

Phân biệt với các khái niệm khác

Thôi miên cao tốc là một trạng thái có xu hướng xuất hiện trong một môi trường đơn điệu hoặc quen thuộc và dễ xảy ra, tăng cường, duy trì, chuyển giao và biến mất thường xuyên trong một khoảng thời gian, thôi miên cao tốc về cơ bản khác với việc mệt mỏi lái xe và mất tập trung khi lái xe:

Tại Queensland, Úc, sau quyết định dỡ bỏ các trạm dừng chân cho tái xế chạy đường dài do các vi phạm quy định an toàn và sức khỏe, chính phủ Queensland đã lắp đặt các biển báo đố vui nhằm giúp tài xế chú ý đường đi, thảo luận cùng người trên xe và chờ biển báo tiếp theo mở gợi ý và đáp án, giảm thiểu khả năng chán nản và ngủ gật.