✨Con đường Cái Quan (trường ca)

Con đường cái quan là một bản trường ca nổi tiếng, do nhạc sĩ Phạm Duy sáng tác từ năm 1954 đến 1960. Tại Việt Nam, từ sau sự kiện 30 tháng 4 năm 1975, cũng như những ca khúc khác của Phạm Duy, Trường ca này bị cấm lưu hành trong nước Việt Nam và đến tháng 5 năm 2006, có tin cho rằng trường ca đã được phép cho phổ biến trở lại. nhỏ|phải|Bìa CD hòa tấu Con đường cái quan (1991)

Theo nhạc sĩ Phạm Duy cho biết, Trường ca này được soạn xong phần đầu ở Paris năm 54, ngay sau Hiệp định Genève, 1954 "để phản đối ngay lập tức sự chia cắt đất nước", nhưng rồi bỏ dở. Chỉ khi tác giả về lại Sài Gòn, nhờ kiến trúc sư Võ Đức Diên (cũng là chủ tờ báo Sáng Dội Miền Nam lúc đó) giúp đỡ phương tiện để nhạc sĩ đi từ Sài Gòn đến Quảng Trị và lấy cảm hứng để hoàn thành. Khi hoàn tất, Trường ca cũng được in ra đầu tiên trên báo Sáng Dội Miền Nam với bản viết tay của tác giả. Toàn bộ bản trường ca được thâu âm lần đầu tiên năm 1965 bởi Ban Hoa Xuân của Đài Phát thanh Sài Gòn (với Thái Thanh, Duy Khánh và Kim Tước, Thái Hằng, Nhật Trường, Trần Ngọc... và nhiều người khác) và ban nhạc Nghiêm Phú Phi, Y Vân, Đan Thọ, phát hành theo dạng cassette. Năm 1993, Phạm Duy Cường bổ túc phần hòa âm phối khí và tái bản theo dạng CD. Trước đó, năm 1991, Phạm Duy Cường có phát hành 1 CD hòa tấu trường ca này .

Ban Hợp xướng Ngàn Khơi đã trình tấu và phát hành CD nhiều trích đoạn từ trường ca này trong 2 CD Đêm ngàn khơi 4: 10 năm lưu niệm và Đêm Ngàn Khơi: Con Đường Cái Quan & Tình Hoài Hương (1994), hợp soạn bởi nhạc trưởng Lê Văn Khoa và Trần Chúc.

Năm 2008, Trung tâm Thúy Nga có cho hát lại trích đoạn trường ca này trong chương trình Paris By Night 91 Huế - Sài Gòn - Hà Nội. Phần trình tấu được dàn dựng quy mô với các ca sĩ chủ lực của Trung tâm, nhưng bỏ bớt vài đoản khúc của trường ca, bao gồm: "Người về miền xuôi","Này người ơi", "Nước non ngàn dặm ra đi", "Gió đưa cành trúc la đà", "Tôi xa quê nghèo ruộng nghèo", "Nhớ ơn cái cối cái chày", "Cửu Long Giang", "Giã ơn cái cối cái chầy" và "Đường đi đã tới".